Altyazı Yazarları ve Takipçilerine Göre 2010’ların En İyi Filmi: Bir Zamanlar Anadolu’da
Kasım-Aralık 2019 sayımızda 2010’ların en iyi filmlerini Altyazı yazarlarına sormuştuk. Yazarlarımızın oyları sonucu listenin ilk sırasında Nuri Bilge Ceylan imzalı Bir Zamanlar Anadolu’da (2011) yer aldı. Geçtiğimiz hafta Instagram hesabımızda düzenlediğimiz bir yarışmayla, 2010’ların en iyilerini bu kez okurlarımıza sorduk. 32 filmin arasından takipçilerimizin oylarıyla birinci seçilen film yine Bir Zamanlar Anadolu’da oldu. Haneke’nin Aşk‘ıyla (Amour, 2012) birlikte finale kalan Bir Zamanlar Anadolu’da, anket sonucunda %75’e karşı %25 oy oranıyla 2010’ların En İyi Filmi seçildi.
Cannes’da Jüri Büyük Ödülü kazanan film, muhtemelen yıllar sonra sinemamızın klasiklerinden biri olarak anılacak. Bir Zamanlar Anadolu’da bol diyaloglu yapısı ve projenin ölçeği bakımından Nuri Bilge Ceylan sineması içinde bir kırılma noktasına da işaret ediyor.
Bu yazı Altyazı’nın 192. sayısında 2010’ların En İyi 50 Filmi dosyasında yayımlanmıştır.
Kamera buğulu ve kirli bir camın arkasından, küçük bir dükkânda muhabbet eden üç adama usulca yaklaşmaktadır. Ne karakterleri doğru düzgün görebilir ne de ne konuştuklarını anlayabiliriz. Daha sonra öldürüldüğünü öğreneceğimiz Yaşar, sanki dükkânı gözetlediğimizi fark etmişçesine kameraya doğru yaklaşır ve dışarı bakar. O esnada kamera yavaşça geriye çekilir, âdeta ondan saklanır. Bir Zamanlar Anadolu’da’nın açılış sahnesi, Nuri Bilge Ceylan sinemasının özünü tasvir eder niteliktedir: Etrafını meraklı gözlerle izleyen, gözlemci konumunu pek terk etmeyen, karakterlerine mesafe almış, anlamaya ve hissetmeye hevesli fakat bunun çoğu zaman beyhude bir çaba olduğunun farkında bir sinema.
İzleyicinin en temel beklentisiyle oynayan, pek bir şeyin görülüp duyulamadığı açılış bölümü, filmin geri kalan kısmında olacakları da aynalamaktadır. Bizi anlayamadığımız, duygudaşlık kuramadığımız, bilmediğimiz ‘uzak’ bir diyara götürmek üzeredir film. Öykünün başında bulunmasını beklediğimiz ceset ancak filmin son bölümünde ortaya çıkacaktır. Yaşar’ın neden ve nasıl öldürüldüğü asla söylenmeyecektir. Katil zanlılarına taş atan çocuğun bakışlarındaki nefretin, eşini kaybeden kadının gözlerindeki hüznün gizemi baki kalacak, doktor Cemal’in otopsi raporunu yanlış bilgilerle manipüle etmesinin nedeni bilinemeyecektir.
Bir western diyarı olarak imlenen Anadolu’nun “vahşi” topraklarında geçen bu anti-dedektiflik öyküsünde, Nuri Bilge Ceylan’ın ilk filminden beri tekrar eden bir tema en yoğun, en katmanlı hâliyle öykünün içine sinmiştir. Bir Zamanlar Anadolu’da’da karakterlerin duygu dünyaları arasındaki uzaklık, daha önce hiçbir Nuri Bilge Ceylan filminde görmediğimiz kadar açılmıştır. Şehirde büyümüş, iyi eğitim almış, bambaşka bir dünyadan yolu Anadolu’nun bu ücra kasabasına düşmüş, Anadolu’nun toprağıyla, tarihiyle, kültürüyle nasıl baş edeceğini bilemeyen, yabancı gözlerle etrafı izleyen Doktor Cemal, otopsi öncesi odasına çekildiğinde bir an kameraya döner ve gözlerimizin içine bakar. Biz izleyiciler sonradan aynaya baktığını anladığımız Cemal’in yansımasından başka bir şey değilizdir. Onun olaylara seyirci kalan bakışıyla bizim bakışımız birbirine eştir. Biz de onun gibi bu diyarda neler olup bittiğini anlayamayız, kafamızdaki binbir soruyla baş başa kalırız. Otopsi odasında sesler yankılanırken, üstümüze hüzünlü bir ağırlık çöker. Bir Zamanlar Anadolu’da her şeyiyle çok tanıdık görünen bir dünyaya olan uzaklığımızı iliklerimize kadar hissettirir. Bize sırrını açık etmeyen, ketum Anadolu topraklarında yapayalnızızdır. Belki de bu ketumluk, aradan geçen yıllar içinde Bir Zamanlar Anadolu’da’nın etkisini büyütmüş, duygusunu daha da kuvvetlendirmiştir. Kafamızdaki sorular çoğalmış, aramızdaki mesafe daha da açılmış, Doktor Cemal’in hissettiğine benzer bir aidiyetsizlik duygusu en yoğun şekilde içimizi kaplamışken…
Altyazı’da ayrıca:
