Tunç Başaran’ın Ardından
Uçurtmayı Vurmasınlar (1989) ve Piano Piano Bacaksız (1992) gibi dokunaklı klasikleriyle hafızalara kazınan Tunç Başaran 81 yaşında hayata veda etti.
Usta yönetmen Tunç Başaran, solunum yetmezliği sebebiyle dün (18 Aralık) yaşamını yitirdi. 1938’de İstanbul’da doğan sinemacı, bir süredir kanser tedavisi görüyordu. Başaran 1960’lardan bu yana ellinin üzerinde filme yönetmen, senarist veya yapımcı olarak imza atmış, çok sayıda ödül kazanmıştı.
Başaran’ın sinema aşkı, Fatih ilçesinin Direklerarası (bugünkü adıyla Şehzadebaşı) semtinde bulunan çok sayıdaki sinema salonunda izleme fırsatını bulduğu, ileride ünlü bir gazeteciye dönüşecek dostu İslam Çupi’yle birlikte tartıştığı filmlerle başlamıştı. Ona meşhur ‘John Ford’ lakabını takan kişi de Çupi olmuştu. On yedi yaşındayken Amerika’ya gidip yönetmen olma amacıyla evden kaçmayı deneyen Başaran, sektöre adım atma şansını, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde okuduğu sırada Memduh Ün’le tanışıp onun asistanlığını yapmaya başladığında elde edecekti. Ün’ün ardından başka usta isimlerin, Lütfi Ö. Akad, Atıf Yılmaz, Halit Refiğ ve Ertem Göreç’in filmlerinde de yardımcı yönetmen olarak çalıştı.
Yönetmenliğini üstlendiği ilk film, başrolünde Tamer Yiğit’in oynadığı Hayat Kavgası (1964) oldu. Film Orhan Kemal’in ‘Borusunu Öttüren’ isimli oyununun bir uyarlamasıydı. Başaran bu ilk döneminde, On Korkusuz Adam (1964), Konyakçı (1965), Murtaza (1965), Kara Davut (1967), Tarkan (1969), Ayşecik Ve Sihirli Cüceler Rüyalar Ülkesinde (1971), Kaptan Swing (1971) gibi pek çok uyarlama filme imza attı. 1970’lerin seks filmleri furyası Yeşilçam’ı ele geçirdiğinde ise sinemaya uzun bir ara verdi. 1987’de senaryosunu ve yapımcılığını da üstlendiği, Aytaç Arman ve Meral Oğuz’lu Biri ve Diğerleri’ni yöneterek 24. Antalya Altın Portakal Film Festivali’nde Jüri Özel Ödülü’nü, 7. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde En İyi Film ödülünü kazandı. Bir sonraki filmi, hem kendisinin hem de başrollerdeki Füsun Demirel ile Nur Sürer’in kariyerinin unutulmaz işlerinden birine dönüşecek, Feride Çiçekoğlu’nu bir senarist olarak sinemaya kazandıracak ve Antalya’da En İyi Film dâhil dört ödül, İstanbul’da da yine En İyi Film ödülünü alacak Uçurtmayı Vurmasınlar oldu. Bir kadınlar hapishanesinde geçen film, merkezine aldığı beş yaşındaki çocuk karakter (Ozan Bilen) üzerinden dönemin kasvetli ruhunu naif bir yaklaşımla, bir umut arayışıyla birleştiriyordu. Başaran’ın senaryosunu Ümit Ünal ve Kemal Demirel’le birlikte yazdığı, 1940’lı yıllarda birkaç yoksul ailenin bir arada yaşadığı eski bir konakta geçen ve baş kahramanlarından biri yine küçük bir çocuk olan Piano Piano Bacaksız (1992) da yönetmenin önemli eserlerinden biri olarak filmografisine eklendi ve 17. Uluslararası Frankfurt Film Festivali’nden En İyi Film ödülüyle döndü. Yönetmenin ilerleyen yıllardaki önemli filmleri arasında Sen De Gitme (1995), Kaçıklık Diploması (1998), Abuzer Kadayıf (2000) ve ustası Memduh Ün’le birlikte yazıp yönettiği Sinema Bir Mucizedir (2005) sayılabilir. Başaran’ın son filmi, Rutkay Aziz’in Marmaris’e yerleşerek yeni bir yaşam arayan ünlü bir yazarı canlandırdığı Vesaire Vesaire (2008) oldu.
