Bir Sinema Psikopatının Listesi: Fener Tutulmuş Tavşan Etkisi

Futbolu eşsiz kılan şeylerden biri şudur: Stadyuma girersin, tribünlere doğru koşar adım çıkarsın, sonra yeşil saha karşına bir çıkar… Kalakalırsın! Bininci kez de olsa, ilk defa da tatsan, bu duygu hep aynıdır.

Bu hissin sinema diline çevrilmiş hâli var. Bazı filmler vardır, geçemezsiniz. İzlemişsinizdir, hattâ kare kare ezberlemişsinizdir. Ama fark etmez. Rasgeldiniz mi, gözünüze fener tutulmuş gibi kalırsınız. Sinema tarihinin ya da “bizim” filmlerin başyapıtlarından bahsetmiyorum. Onlar zaten öyle. Onları ayrı gözle, bin bir gerekçeyle bin kere izleyebilirsiniz. Bir Esaretin Bedeli (The Shawshank Redemption, 1994), Baba (The Godfather, 1972), Star Wars, Muhsin Bey (1987), Hababam Sınıfı (1975) kolay olunmuyor.

Ha bir de tersi var bunun. Bazı filmler de sinema tarihine geçer ama öyle her geldiğinizde tutulmazsınız. Bir daha izlenmesi zordur. Sil Baştan (Eternal Sunshine of the Spotless Mind, 2004), Whiplash (2014), Schindler’in Listesi (Schindler’s List, 1993), Jules ve Jim (Jules et Jim, 1962), Bir Ayrılık (Jodaeiye Nader az Simin, 2011)… İzlersiniz, çarparlar, fakat bis’i pek istenmez.

Ama üçüncü bir grup da var ki onlar bu yazının özneleri. İyidirler, güzeldirler ama sinemada öyle tarih marih yazmamışlardır. Nedenini çok bilmezsiniz ama bir daha izlemekten geri durmazsınız. Rastlarsanız kaçamazsınız. Akıl Defteri mesela, geri dönüp zaman kurgusunu kurcalamak için birebirdir. Amelie, Koş Lola Koş
ya da Olağan Şüpheliler de öyle. Bizim Aile’de Yaşar Usta konuşsun diye beklersiniz. Ne Olacak Şimdi’de “Tükür yavrum babanın suratına” kaçmaz. Milyarder’de Mesudiyeli Mesut’un Dombili’yle polemiği, Her Şey Çok Güzel Olacak’ta Altan’ın her karesi,
Spy Game’in vodvile hiç kaçmayan ince ayar zamana karşı yarışı, (eğer ‘başyapıt’ sınıfına alınmayacaksa) Geleceğe Dönüş’te “korkak tavuk Mcfly”lar… Bunlar ne zaman karşınıza çıksa tavşan gibi tutulursunuz. Yapacak bir şey yoktur.

Fener Tutulmuş Tavşan Etkisi
BAĞIŞ ERTEN

1. Ne Olacak Şimdi (1979)
YÖN: ATIF YILMAZ
2. Olağan Şüpheliler (The Usual Suspects, 1995)
YÖN: BRYAN SINGER
3. Geleceğe Dönüş (Back to the Future, 1985)
YÖN: ROBERT ZEMECKIS
4. Bizim Aile (1975)
YÖN: ERGİN ORBEY
5. Akıl Defteri (Memento, 2000)
YÖN: CHRISTOPHER NOLAN
6. Amelie (Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain, 2001)
YÖN: JEAN-PIERRE JEUNET
7. Her Şey Çok Güzel Olacak (1998)
YÖN: ÖMER VARGI
8. Milyarder (1986)
YÖN: KARTAL TİBET
9. Casus Oyunu (Spy Game, 2001)
YÖN: TONY SCOTT
10. Koş Lola Koş (Lola Rennt, 1998)
YÖN: TOM TYKWER