Jean-Marc Vallée’nin Ardından: Seyirciye Dokunabilmiş Bir Yönetmen

Çılgın, Ruh Eşim, Sınırsızlar Kulübü, Yaban ve Yeniden Başla gibi filmleriyle, aynı zamanda Big Little Lies ve Sharp Objects dizileriyle tanınan Kanadalı sinemacı Jean-Marc Vallée zamansız bir ölümle 58 yaşında aramızdan ayrıldı.

Tuna Yüksel

9 Mart 1963 tarihinde Kanada’nın Montreal kendinde dünyaya gelen Jean-Marc Vallée, Montreal Quebec Üniversitesi’nde aldığı sinema eğitiminin ardından kısa film ve klipler çekerek kariyerine başladı. İlk uzun metrajlı filminden, gerilim türündeki Liste Noire’dan (1995) sonra western Los Locos’u (1997) ve dramatik gerilim Loser Love’ı (1999) yönetti. Sanatsal ya da ticari anlamda belirgin bir başarı getirmeyen bu filmlerin ardından, eski eşinin bir arkadaşının hayatından esinlenerek yazıp yönettiği Çılgın’la (C.R.A.Z.Y., 2005) seyircinin kalbini çalmayı başardı. Kanadalı yönetmen, Selin Gürel’in 2006’da S’nek TV için yaptığı röportajda başarısız üç uzun metrajının ardından bu filmi yapmasıyla ilgili şunları söylemişti: “Kırk yaşıma yaklaşıyordum. Kendi filmlerim ve sevdiğim filmleri karşılaştırınca hiç de aynı değillerdi. Neden ben de böyle filmler yapmıyorum ki, neden hep saçma sapan sıkıcı filmler yapıyorum ki, diye sorular sordum kendime. Kimse bu tarz senaryolar göndermiyordu, ben de kendim yazdım. Bana ve yapmak istediğim şeye yakın bir şey oldu. Benim sesimdi, orijinaldi. Kendini beğenmişlik gibi olmasın ama hikâyenizi anlatmaya hazır olduğunuzda başınıza gelen şey bu. Sanatçı, keşfetmeye çalıştığı şey ne olursa olsun, bilinçli ya da bilinçsiz olarak içine kendinden bir şeyler katar.”

Özel Anlar Yaşatmak

Venedik, Toronto, İstanbul dâhil çok sayıda film festivalinde gösterilen Çılgın’da bir erkeğin hayat öyküsünü 60’lar ile 70’lerdeki gençliğine, büyüme sancılarına ve eşcinsel kimliğiyle kabul görme mücadelesine odaklanarak, beş çocuğundan biri olduğu ailesiyle sorunlu ilişkisi üzerinden anlatan Vallée, böylece ilk defa uzun metrajlı bir filminin senaryo yazarları arasında bulunmuş oldu. Vallée, Gürel’le yaptığı söyleşide filmden şöyle bahsetmişti: “Bir hikâye anlatıcısı olarak bu güzel hikâyeyle izleyiciye gerçekten dokunmak istedim. Ortaya çılgın bir şey çıkarmaya çalıştım. Her ne kadar sıradan, orta sınıf, Katolik bir aile söz konusu olsa da bu filmdeki aile de gezegendeki tüm aileler gibi aslında kendince deli. Asla normal, sıradan bir aile tipi olamayacağına inanıyorum. Her zaman, ailelerde bir şey vardır. Eğer bir aileye daha yakından bakarsanız sefaleti, acıyı ve deliliği görürsünüz. Çılgın insan ruhu üzerine mistik bir fabl. İnsanlığın deliliği ve aynı zamanda güzelliği üzerine.” Filmde muhteşem bir soundtrack seçkisini bir araya getiren Vallée, müziğin anlatıdaki karakterlerden biri olduğunu söyleyerek bu konuda şunları dile getirmişti: “Senaryoyu yazarken çok müzik dinledim ve izleyici için özel olabilecek iki saat yaratmak istedim. Tıpkı gençken, yaptığım karışık kasetlerle arkadaşlarıma özel anlar yaşatmaya çalışmam gibi. Ayrıca istediğim ruh hâllerini yaratabilmek ve karakterlerimi tanımlayabilmek için doğru şarkıları ve şarkı sözlerini seçmeye özen gösterdim.” Elvis Presley, Pink Floyd, David Bowie, The Rolling Stones gibi efsanelerin müziklerinin kullanımı için 500 bin avro gibi yüksek bir meblağ harcandığını söylemeden geçmeyelim.

Büyük ses getiren Çılgın’dan sonra Genç Victoria’ya (The Young Victoria, 2009) imza atan Jean-Marc Vallée, bu filmde Britanya tarihinin en uzun süre tahtta kalan kraliçesinin genç yaşında iktidara yürüyüşünün öyküsünü anlattı. Filmde Emily Blunt, Genç Victoria’ya hayat verirken, Prens Albert rolünü ise Rupert Friend üstlendi. Efsanevi yönetmen Martin Scorsese’nin de yapımcılarından biri olduğu bu dönem filmi üç dalda aday gösterildiği Oscar yarışında En İyi Kostüm Tasarımı ödülünü kazandı. Yönetmen filmiyle ilgili şu açıklamayı yapmıştı: “Hiçbir zaman Monarşi’ye öfkeli, sert bir Quebecli değildim. İngiliz düşmanı da değildim. Şu an rahatlıkla söyleyebilirim ki zengin olarak doğup saraylarda yaşıyor olsalar da monarşiye ve temsil ettiklerine saygım var.”

Vallée’nin bir sonraki filmi Ruh Eşim (Café de Flore, 2011), sevgi ve aşka dair mistik bir anlatıydı. Oyuncu kadrosunda Vanessa Paradis, Kevin Parent, Hélène Florent, Evelyne Brochu gibi isimlerin yer aldığı film, iki farklı zaman diliminde yaşanan, birbirine paralel biçimde devam eden iki farklı olay örgüsünü anlatıyordu.

Oscar Zaferleri

2013 yılında belki de kariyerinin en başarılı filmi olan Sınırsızlar Kulübü’yle (Dallas Buyers Club) seyirci karşısına çıkan Vallée, 1986 yılında HIV pozitif tanısının ardından doktorların otuz gün yaşama süresi verdikleri Ron Woodroof’un hayatından uyarlanan bu filmle En İyi Film dâhil altı dalda adaylık ve üç ödülle Oscar’a damgasını vurdu. Vallée’nin En İyi Kurgu dalındaki adaylığı, onu kendi filmini kurgulayarak bu dalda adaylık elde eden sekizinci yönetmen yapmıştı. Yönetmenin aramızdan ayrılışı, bu filmle En İyi Erkek Oyuncu ödülünü kazanan Jared Leto’nun ellinci doğum gününe denk geldi.

Vallée’nin Yaban’ı (Wild, 2014) da oyuncularına Oscar kapısını aralayacak, Reese Witherspoon ile Laura Dern’e adaylık getirecekti. Cheryl Strayed’in anılarından Nick Hornby’nin senaryolaştırdığı film, annesini kaybettikten sonra uyuşturucu bağımlısı olan ve evliliği sona eren bir kadının varoluşsal bir yolculuğa çıkması üzerineydi. Başrollerinde Jake Gyllenhaal ve Naomi Watts’ın yer aldığı Yeniden Başla (Demolition, 2015) ise karısını kaybeden bir bankacının yas sürecini konu almıştı. Her iki filmde de kaybolmuş insanın kendini bulma çabasını anlatmıştı Vallée.

Bu filmin ardından iki yıllık sessizliğini Big Little Lies (2017) adlı HBO dizisiyle bozan Kanadalı yönetmen, bu dizide Reese Witherspoon, Nicole Kidman, Shailene Woodley, Zoë Kravitz, Laura Dern, Alexander Skarsgård ve Adam Scott gibi yıldızlarla birlikte çalıştı. Aday gösterildiği on altı Emmy Ödülü’nün yarısını kazanan dizi, büyük bir hayran kitlesi tarafından takip edilmişti. Jean-Marc Vallée, ilk sezonunda iyi bir iş çıkardığı dizinin ikinci sezonunu yönetmek istemeyerek şu cümleleri söylemişti: “İkinci sezonu neden isteyeyim, anlatabileceğimiz bir hikâye kalmadı ki. Bence mükemmel bir son hazırladık ve devam edersek ona haksızlık etmiş olacağız.” Bir yıl sonra başrolünde Amy Adams’ın yer aldığı bir başka HBO dizisi Sharp Objects’in(2018) yönetmenliğini üstlenen Vallée, Gillian Flynn’in 2006 yılında yazdığı romandan uyarlanan bu dizide metindeki psikolojik gerilimi başarıyla ekrana taşımış ve reji anlamında iyi bir iş çıkarmıştı. Doğup büyüdükleri kasabada katledilen iki genç kızın ölümünü araştıran gazeteci Camille Preaker’ın bu ölümleri aydınlatmaya çalışırken kendi geçmişiyle de yüzleşmesini anlatan dizi, yayınlandığı dönemde büyük yankı getirdi. Bir sezon yayınlanan Sharp Objects sekiz dalda Emmy adaylığı elde etti.

Jean-Marc Vallée her kadar dizilerin kendisini çok yorduğunu ve bu yüzden tekrar sinemaya yönelmek istediğini söylemiş olsa da, son zamanlarında ‘Gorilla and the Bird’ adlı bir başka HBO dizisi üzerinde çalışıyordu. Yönetmenin zamansız vefatıyla yarım kalan bir başka çalışması da ismi belirsiz bir film projesi oldu. 26 Aralık 2021 tarihinde, 58 yaşındayken hayatını kaybeden sinemacının ölüm nedeni henüz resmî olarak açıklanmasa da, bazı kaynaklarda ölüm nedeninin kalp krizi olduğu belirtildi.

Anlattığı hikâyelerle, hikâyelerin kahramanları ve onların duygularıyla, duyguları gösteriş biçimiyle gerçekten de çok sayıda izleyiciye dokunmayı başardı Jean-Marc Vallée. Birlikte çalıştığı oyunculara kazandırdığı ödül ve adaylıkların da işaret ettiği üzere duyguları yansıtma, dramayı şekillendirme konusunda hayli usta olan bu sinemacıya, perdede ve ekranda yaşattıkları için teşekkür etmek gerek. Ruh Eşim’de şöyle der bir karakter: “Ruh eşlerine inanır mısın? Ben inanırım. Bir yerlerde seninle sonsuza dek birlikte olması gereken birinin olduğu fikrini severim.” Vallée’nin bıraktığı izler de, seyircilerine daima eşlik etmeye devam edecek.