Bir Sinema Psikopatının Listesi: Mekânın Melankolisi

Mekân, melankoliyi insandan daha iyi taşır sanki, özellikle de perdede. Mekâna siner melankoli, odalara, sokaklara, gemilere, binalara, oradan objelere. Bazense, mekân –ve içerisinde tuttuğu objeler dahi– dayanamaz da âdeta dökülür hüzünden, parçalanır, kırılır. Jeanne Moreau, Gece’de yıkık dökük binaların arasında gezinirken, yakın planda bir duvarın sıvasını söker eliyle. Bambaşka bir evrende, Babamın Sesi’nde, yokluğu bütün evi dolduran oğlunun adını haykırırken annesi “Hasan, Hasan” diye, duvardan bir parça sıva dökülüverir kendiliğinden, yokluğa dayanamayarak sanki. Birbirinden çok uzak evrenlerin hüzünleri, aynı çimentoda somutlaşır, tuhaf bir katılık kazanır.

Birbirimizi bilmeden, tanımadan yan yana durduğumuz kent mekânı da benzer bir melankoli taşır çoğunlukla; özellikle canlanıp sokaklara tüm duyguları taşıramadığı, yalnız zamanlarında. Dünyanın somut mu somut, gündelik mi gündelik bağlarında, objelerin birbirlerine değmelerinde yoğunlaşır sanki melankoli; tüm zamanlar birden üzerlerine sinmiş olduğundan belki de. Chungking Ekspresi’nin ağlayan mutfak bezlerinde; Tsai Ming-liang’ın yarım kalmış inşaatlarına asılı tül perdelerde; Bataklık’ın bedene batan cam kırıklarında; All That Jazz’in kan, ter, toz, pudra sinmiş rabıtalarında; Marker’ın şeylerin bıraktıkları izleri kaydetme mücadelesinde; hattâ –beklenmedik bir şekilde– Gondry’nin yetişkinlerin ellerine verdiği çocuksu oyuncaklarında…

En son, daha yeni, Agnès Varda ile JR fabrikaların, tankerlerin, duvarların üzerine insanların izlerini bırakmaya çalışıyorlardı. Sinema, bana en çok, mekânla insanı, maddeyle duyguyu üst üste, iç içe yazma çabası gibi gelir.

Mekânın Melankolisi

SENEM AYTAÇ

1. Geçip Giden Çatana (L’Atalante, 1934)

YÖN: JEAN VIGO

2. Gece (La Notte, 1961)

YÖN: MICHELANGELO ANTONIONI

3. All That Jazz (1979)

YÖN: BOB FOSSE

4. Güneşsiz (San Soleil, 1983)

YÖN: CHRIS MARKER

5. Chungking Ekspresi (Chung Hing Sam Lam, 1991)

YÖN: WONG KAR-WAI

6. Bataklık (La Ciénaga, 2001)

YÖN: LUCRECIA MARTEL

7. Rüya Bilmecesi (La Science des Rêves, 2006)

YÖN: MICHEL GONDRY

8. Yalnız Yatmak İstemiyorum (Hei Yan Quan, 2006)

YÖN: TSAI MING-LIANG

9. Babamın Sesi (Dengê Bavê Min, 2012)

YÖN: ORHAN ESKİKÖY, ZEYNEL DOĞAN

10. Mekânlar Yüzler (Visages, Villages, 2017)

YÖN: JR, AGNÈS VARDA

Senem Aytaç

ODTÜ Psikoloji Bölümü’nde lisans eğitimini tamamladıktan sonra İstanbul Bilgi Üniversitesi Sinema-TV Bölümü’nde yüksek lisans eğitimi gördü. 2004’ten itibaren yazılarıyla katkıda bulunduğu ve 2006-2017 arasında editör olarak çalıştığı Altyazı Aylık Sinema Dergisi’ndeki yayın kurulu üyeliğini sürdürmekte. Altyazı Sinema Derneği’nin kurucu üyelerinden olan Aytaç, İstanbul ve Berlin'de sinema yazarlığı, küratörlük ve editörlük yapmaya devam ediyor.