Documentarist 18. İstanbul Belgesel Günleri
14-19 Haziran
Türkiye’de belgesel alanında yapılan en önemli etkinliklerden birisi olma özelliği taşıyan Documentarist İstanbul Belgesel Film Günleri bu yıl 18. kez düzenleniyor. Türkiye’den ve dünyadan, başka mecralardan ulaşmanın hayli güç olduğu pek çok belgeseli seyirciyle buluşturan festival gençlik isyanından ekolojik tahribata, toplumsal hafızadan insan hakları ve Filistin’e uzanan kapsamlı bir program sunuyor. Festivalin bu yılki odağı ise belgesel sinemanın dünyaca tanınan en üretken ve saygın isimlerinden Alanis Obomsawin. Kanada’nın yerli halklarından Abenaki kabilesine mensup olan Obomsawin, 55 yıla yayılan sinemacılık kariyerinin yanında müzikle ve sanatın başka alanlarına olan ilgisiyle de tanınıyor. 1970’lerden başlayarak Ulusal Film Kurulu NFB bünyesinde gerçekleştirdiği belgesellerinde en çok Kuzey Amerika’nın aborijin halklarının kültürüne ve sorunlarına eğilen Obomsawin, dünyanın dört bir yanındaki azınlıkların karşılaştıkları deneyimleri filmlerinde görünür kılıyor. 1990 yazında, Kanada’da Kanien’kéhaka arazisinde yapılması planlanan bir golf sahası nedeniyle alanda silahlı çatışmaya varan olaylar yaşanmıştı. Obomsawin protestocular, polis ve ordu arasındaki anlaşmazlığı filme almak için 78 gün boyunca bu çatışmanın ön saflarında yer almış ve ortaya 1993 tarihli Kanehsatake: 270 Yıllık Direnişte (Kanehsatake: 270 Years of Resistance) belgeseli çıkmıştı. Kanehsatake de dâhil olmak üzere usta yönetmenin 12 filmi Documentarist kapsamında Türkiye’de ilk kez izleyiciyle buluşuyor. Öte yandan festival ekibi, Obomsawin’in sağlık sebepleriyle İstanbul ziyaretini iptal etmek zorunda kaldığını bildiriyor.
3×3
Documentarist’in dikkat çeken bölümlerinden ‘3×3’, üç belgeselciyi üç filmiyle tanıtmayı amaçlıyor. Bu yılın konukları ise Eduardo Coutinho, Mila Turajlić ve İmre Azem. Seçki, 2014 yılında hayata vedan eden Brezilyalı belgeselci Eduardo Coutinho’nun ölümünden sonra tamamlanan Son Söyleşiler’i (Últimas Conversas, 2015), yönetmenin 2002 tarihli Master: Copacabana’da Bir Bina (Edifício Master) ve 2007’de çektiği Sahne Oyunu (Jogo de Cena, 2007) belgeselleriyle bir arada izleme imkânı sunuyor. Bilhassa arşiv malzemeleriyle yürüttüğü yaratıcı çalışmalarıyla bilinen Sırbistanlı belgeselci Mila Turajlić ise hafıza, tarih ve kimlik gibi temalarla şekillenen belgesellerinden Cinema Komunisto (2010), Her Şeyin Diğer Yüzü (The Other Side of Everything, 2017) ve Cine-Guerrillas: Labudović Filmlerinden Sahneler (Cine-Guerrilas: Scenes from the Labudovic Reels, 2022) ile seçkide yer alıyor. ‘3×3’e Türkiye’den konuk olan İmre Azem’in deprem belgeselleri serisinin dördüncü halkası olan Hatay: 24 Aralık 2024 – 8 Ocak 2025‘in (2025) ilk gösterimine ev sahipliği yapan Documentarist kapsamında yönetmenin Ekümenopolis: Ucu Olmayan Şehir (2011) ve Uçurumun Kıyısında Türkiye (2017) filmleri de izlenebilecek.
Türkiye Panorama, Filistin, Gençlik İsyanda!
Festivaldeki filmlerin büyük bir kısmını ‘Türkiye Panorama’ bölümü oluşturuyor. Son iki yılda yapılmış belgesellerden bir seçki sunan programda bu yıl 22 belgesel yer alıyor. Documentarist on yılı aşkın süredir ‘Türkiye Panorama’ bölümünde ilk ya da ikinci filmiyle yer alan bir belgeselciye Yeni Yetenek Ödülü veriyor. Johan van der Keuken adına verilen ödülü belirleyecek jüri bu yıl Aslı Odman, Nagehan Uskan ve Sevgi Ortaç’tan oluşuyor. İki sene önce Kurgucular Dayanışması (KUDA) işbirliğiyle verilmeye başlanan Kurgu, Görüntü ve Ses Tasarımı Ödülleri’nin bu yılki jürisinde ise Ahmet M. Öğüt, İdil Akkuş ve Orçun Özkılınç görev alıyor.
Ekolojik sıkıntıları konu alan belgeselleri ‘Tükettiğimiz Dünya’ bölümünde bir araya getiren festival ‘Canlandırma Belgeseller’, ‘Kadın ve LGBTİ+ Hikâyeleri’ ve ‘Uluslararası Panorama’ gibi geleneksel bölümlere ek olarak iki özel seçki sunuyor. Bunlardan ‘Konuk Ülke: Filistin’de Beyrut’taki Filistin Araştırma Merkezi’nin İsrail tarafından el konulan fotoğraf ve film arşivinin bir kısmına ulaşan Kamal Aljafari’nin, bir halkın gerçek anlamda çalınan toplumsal hafızasını geri kazandırma çabasını takip eden Bir Fedai Filmi (A Fidai Film, 2024) ve IDFA’da En İyi Kısa Film ödülüne layık görülen Theo Panagopoulos imzalı Çiçekler Sessizce Tanıklı Ediyor (The Flowers Stand Silently, Witnessing, 2024) dikkat çekiyor.
Dünyadaki gençlik eylemlerinden tarihsel örnekleri hatırlatmayı amaçlayan ‘Müfredat Dışı: Gençlik İsyanda!’ seçkisinde ise ABD’de Vietnam Savaşı döneminde savaş karşıtlarının yürüyüşünü ele alan Chris Marker imzalı Pentagon’un Altıncı Yüzü (The Sixth Side of the Pentagon, 1967) ve 1960’ların sonunda Meksika’da hükümetin yolsuzluklarını protesto eden öğrencilerle polis ve silahlı askerler arasında çıkan çatışmaları takip eden Leobardo López Arretche imzalı Çığlık (El Grito, 1968) gibi klasiklerin yanı sıra Hindistan’daki öğrencilerin yaşamına şiirsel bir yerden yaklaşan ve Cannes’da En İyi Belgesel ödülüne layık bulunan Payal Kapadia’nın ilk uzun filmi Hiçbir Şey Bilmediğimiz Bir Gece (A Night Of Knowing Nothing, 2021) gibi güncel yapımlar da yer alıyor.
Gösterimlere bir dizi etkinliğin eşlik ettiği Documentarist’te son dönemdeki sosyal hareketleri belgelemeye çalışan öğrencilerin katılımıyla ‘Öğrenci Hareketleri: Eylemi Belgelemek, Belgeleme Eylemi’ atölyesi düzenlenecek. ‘İstanbul’dan Hatay’a Planlama Neye Yarar? Deprem, Kanal ve Kamu Yararı’ paneli, ‘Bağımsız Festivaller, Alternatif Olanaklar’ başlıklı festival buluşması ve ‘Kuir Sinemada Kolektif Üretim Pratikleri, Temsil ve Yaratıcılık’ forumu da festivalin dikkat çeken etkinliklerinden.
Documentarist. 18. İstanbul Belgesel Günleri’nin gösterim ve etkinlikleri Fransız Kültür Merkezi, Aynalı Geçit, Pera Müzesi, Eksi On Altı ve Postane İstanbul’da, kent gösterimleri ise Tütün Deposu, Eksi Bir, Karga Bar, İPA Kampüs Florya ve Parma Beyoğlu’nda gerçekleşecek. Programdan bir seçki de eş zamanlı olarak Gaziantep izleyicisiyle buluşacak. Detaylı bilgiye Documentarist’in internet sitesi üzerinden ulaşmak mümkün.
