Bir An: Gizli Teşkilat
Çocukluk yıllarımdan kalan ilk anılarım arasında TRT’nin yalnızca akşamları yaptığı tek kanallı, siyah-beyaz televizyon yayınları var. Zamanın bilimkurgu dizisi Uzay 1999’u (Space: 1999, 1975-1977) seyretmeyi özellikle severdim. Dizideki geminin kaptanı Koenig’i oynayan Martin Landau ile geminin doktoru (Landau’nun gerçek hayattaki eşi) Barbara Bain’in yüzleri zihnime çakılmıştı.
Sonra, yine çocuk yaşta, günün birinde Hitchcock’un Gizli Teşkilat’ı ile karşılaştım televizyonda. O zaman bu filmin inceliklerini takdir etmem mümkün değildi tabii; müziğini, grafiklerini, mizahını (örneğin, James Mason’ın Küçük Emrah kaşı yapmasını) anlayamazdım. Ama yine de, Hitchcock’un tekniğinde çocuk zihnini bile yakalayabilen, filmi baştan sona heyecanla seyrettiren bir ustalık vardı demek ki. Rushmore heykellerinin yüzlerindeki, saçlarındaki kovalamacanın bana çok tuhaf, çok etkili geldiğini hatırlıyorum.
Filmi bu ilk görüşümde beni asıl şaşırtan, Uzay 1999 takip etmekten gelen temel bir bilginin yıkılması olmuştu: benim Kaptan Koenig, düpedüz kötü adamdı burada! Mimesis’le, taklit kavramıyla, aynı kişinin bir oyunda biri, başka bir oyunda başka biri olabileceğiyle ilk defa karşılaşmıştım. Meğer o insanlar kendileri değilmiş, rol yapıyorlarmış, aynı insan başka insanlar olabiliyormuş.
Aklıma en çok çakılan, bugün bile tekrar gördüğümde içimde o ilk günkü şaşkınlığı, infial hissini hafifçe sızlatan sahne, filmin sonunda. Grant ve Eva Marie Saint, Rushmore dağındaki heykellerin üzerinde, kayalığa tek elle tutunmuş, çaresiz hâldeler; peşlerindeki Martin Landau yavaş yavaş yaklaşıyor. Onlara ulaşınca, Grant, Landau’ya “yardım et bana” diyor. Hitchcock, kötü adamın böylesi bir durumda insafa geleceği umudunu bir an için yarattıktan sonra, içimizi tekrar buruyor: Landau, yardım edecek gibi yaklaşıp sonra Grant’in uçuruma tutunan eline basıyor ayağıyla (bunu neden yaptığını anlayamıyoruz: bu da onun sadistçe “yardım”ı olabilir). Kaptan Koenig, demek, hem de böylesine kötü bir adammış! Armağan Ekici
