Bir An: Barry Lyndon

Barry Lyndon filminin son sahnesindeyiz. Aylardan Aralık, yıl 1789. Lord Bullingdon, elindeki çekleri annesi Leydi Lyndon’a imzalatıyor teker teker. Arkalarında büyük bir tablo asılı. Büyük malikânelerindeler. Büyük malikânelerinin büyük holünde. Ödemelerin yapılmasına tanık olurken hayal edebiliyoruz o büyük servetin gidiyor olabileceği yerleri. Aristokratik ailelerin muhasebe işleri bugünkü çok uluslu şirketlerinki gibi biraz da. İyi muhasebecin yoksa işin çok zor.

Parayla ilgiliymiş gibi görünen bu sahne nasıl aslında aşkla ilgili olabiliyor? Lord Bullingdon önüne gelen çeke bakınca şöyle bir duruyor, annesine çeviriyor başını. Leydi Lyndon kurulmuş bir oyuncağın hareketleriyle çek imzalama işine devam edecekken çekteki ismi görüyor. Barry Lyndon. Thackeray uyarlaması bu benzersiz filmin anlatıcısının sözleriyle söylersek, bir süre sonra kendisine “evlerindeki güzel bir mobilyaymış gibi” davranmaya başlayan ama bir zamanlar ah ne kadar da çok âşık olduğu o İrlandalı isyankâr kumarbaz. Bir anlığına, Leydi Lyndon’ı canlandıran Marisa Berenson’ın gözleri dalıyor. Çok sürmüyor bu. Beni her izleyişimde ağlatmaya başlayan o saniyelerde, Leydi’nin gözlerinin önünden bir bulut geçiyor. Buz gibi bakışlarında bir ateş yanıyor Leydi’nin. Para transferi emrini vermesinden önceki saniyedeyiz. Pekâlâ bir ATM veya internet bankacılığı sitesi karşısındaki biz de olabilirdik. Bitmiş bir ilişki Leydi ve Barry’ninki, ilişkilerinden geriye sadece bir ödeme emri kalmış, iki banka hesabı arasında bir ilişki biçimi. Bir yıllık ödenek çeki. Leydi bir daha hiç görmeyeceğini bildiğimiz o adamla arasında kalan bu son bağlantı noktasına bakarken ona dokunmuş gibi oluyor bir anlığına.

O ruhsuz, soğuk, buz gibi başlayan iki buçuk dakikalık sahnede Marx’ın ruhsuz bir dünyanın ruhu dediği din misali bir sıcaklık beliriyor gözlerimizin önünde. Kişisel çıkarın buz gibi sularının yönlendirdiği kahramanlarımız bir çek defterinin, kapitalizmin şahane sembolünün üzerinde, göz göze geliyorlar. Bir zamanlar onlar iki âşıktı. Sonra karı ve koca oldular. Şimdi en sonunda oynadıkları rol ise bir sermayedar ve onun alacaklısı. Kaya Genç

Barry Lyndon (1975)
YÖN: STANLEY KUBRICK