Méliès’nin Büyülü Evrenini Kare Kare Boyamak

Araştırmacıların yakın zamandaki bulguları, sinemanın erken dönemlerinde filmlerin renklendirmesiyle uğraşan atölyelerin işleyişine ve kadınların bu alandaki rolüne dair muazzam bilgiler içeriyor.

Sinemanın henüz ilk yıllarından itibaren çeşitli renklendirme yöntemlerinin ve tekniklerinin kullanıldığı biliniyor.¹ Son yıllarda, erken dönem sinemadaki renk kullanımıyla ilgili çalışmalar, renklendirme atölyelerinde çoğunlukla kadınların çalıştığını ve kimi zaman bu atölyelerin kurucusu ya da sahibi olduklarını ortaya koymaya başladı.

Sinemanın sihirbazı olarak bilinen Georges Méliès de büyülü âlemlerde geçen filmlerini renklendirmek için Paris’te bir renklendirme atölyesiyle çalışıyordu. Elisabeth Thuillier’nin işlettiği bu renklendirme atölyesi, Pathé şirketinin de renklendirme işlerini yapıyordu. Atölyede toplamda iki yüzden fazla kadın çalışıyordu.

Geçtiğimiz günlerde, Méliès’in adres defterini inceleyen araştırmacılar Stéphanie Salmon ve Jacques Malthête şaşırtıcı bir gerçekle karşılaştılar. Üstadın filmlerini renklendirenler arasında Elisabeth Thuillier’nin kızı Berthe Thuillier de yer alıyordu. Hattâ Elisabeth’e atfedilen 1929’da yapılmış bir söyleşinin, aslında Berthe’ye ait olduğu da böylece netlik kazandı. Berthe, bir Méliès filminin galasından evvel verdiği röportajda renklendirme atölyelerinin işleyişine ve kadınların bu alandaki rolüne dair muazzam bilgiler veriyor:

“Méliès’in tüm filmlerinin renklendirmesini ben yaptım (…) Bu renklendirme işlemi tamamen elde yapılıyordu. Atölyemde toplam iki yüz yirmi kadın çalışıyordu. Geceleri uyumaz, renkleri seçer ve örneklerdim. Gündüzleri ise işçiler benim talimatlarım doğrultusunda renkleri uygularlardı. Her uzman işçi tek bir rengin uygulanmasından sorumluydu. Bazen tek bir filme yirmiden fazla rengin uygulanması gerekirdi (…) Her filmin ortalama 60 kopyasını renklendirirdik. Elde boyama tekniği, yapımcıların bütçesi açısından büyük bir yüktü.”

Bir süre aşçılık ve hizmetçilik yapan Elisabeth’in daha sonraları, hem boya satan hem de restorasyon işleri yapan bir sanat simsarının yanında işe girdiği, bir noktada da fotoğraf renklendirme atölyesi kurduğu biliniyor. Bu girişimin büyük ihtimalle kocasının ölümü üzerine doğan bir ekonomik aciliyetten kaynaklandığı düşünülüyor. Méliès’in adres defterindeki verilerin peşine düşen ve oradan çeşitli kaynaklara erişen araştırmacılar, Elisabeth’in kızı Berthe’nin çok yüksek ihtimalle bir fotoğrafçı olduğunu ancak fotoğraflarında kocasının imzasını kullanmış olabileceğini belirtiyor. Paris’in sanat çevrelerinde hayli aktif olan çift, 1906 yılında boşanmış ve bu sebeple Berthe eski soyadına geri dönmüş olabilir.

1895’te sinemanın doğuşuyla birlikte muhtemelen fotoğraf stüdyolarının bir parçası olarak filmlerin renklendirilmesi hizmetini de sunmaya başlayan Elisabeth ve Berthe’nin atölyesine Méliès’in yolu 1897 yılı civarı düşmüş olabilir. Méliès’in sahne tasarımında çok etkili olduğu bilinen bir gerçek. Bu durumda belki de sahne ve kostüm tasarımlarından hareketle Méliès, Elisabeth ve Berthe’yi filmde hangi renklerin kullanılması gerektiği konusunda yönlendirmiş olabilir. Ancak yine de Berthe’nin yukarıda alıntılanan söyleşisine dayanarak, atölyeye gelen filmlerin renk tasarımında yaratıcı bir rol oynadığını ve kararlar aldığını söylemek mümkün.

Méliès’in hayranlıkla izlediğimiz büyülü dünyalarında Elisabeth ve Berthe’nin payını da hatırlayacağız, hayal edeceğiz artık. Günümüzde bu iki kadının isimleri, bu alanda uzmanlaşmış tarihçiler dışında pek duyulmamış olsa da artık biliyoruz. Daha fazla bilgiye erişmek için Women Film Pioneers Project’te geçtiğimiz günlerde yayınlanan yazının tamamına göz atabilir, keşfi yapan araştırmacılar Stéphanie Salmon, Jacques Malthête’in kendi kelimelerinden okuyabilirsiniz Berthe’nin hikâyesini.²

NOTLAR

¹ Bu renklendirme teknikleriyle ilgili ayrıntılı bilgi için, Elif Rongen-Kaynakçı’yla birlikte kaleme aldığımız, Altyazı’nın 179. sayısında yayımlanan ‘Ne Renksiz Ne Sessiz’ başlıklı yazıya bakabilirsiniz.

² wfpp.columbia.edu/pioneer/elisabeth-and-berthe-thuillier/?fbclid=IwAR1ivkn_6G1sAA0pLFLICryBcey5eqG-sLF7YkXSd6aYlnSr1JESf9mOldg