Sinemanın Kadın Öncüleri
Columbia Üniversitesi’nin ev sahipliğinde kurulan web sitesi ‘Women Film Pioneers Project’ (Sinemanın Kadın Öncüleri), sinemanın erken yıllarında önemli görevler üstlense de erkek egemen tarihyazımı tarafından görmezden gelinen kadın sinemacılara iade-i itibar niteliğinde. Bu projeden ilhamla, sinemanın dünyanın dört bir yanındaki kadın öncülerini görünür kılmak amacıyla biz de her hafta bir kadın sinemacının kısa biyografisini paylaşacağız.
Sinema tarihi, tıpkı sanat tarihi gibi, kadınların adının unutulduğu, unutturulduğu bir tarih. Oysa son yirmi-yirmi beş yılda sayısı artan araştırmalar sayesinde, kadınların sinemanın ilk yıllarından bu yana her daim aktif olduğu giderek netlik kazandı. Bilindik sinemacıların kadın çağdaşlarının adları, tarihe geri yazılıyor. Feminist tarihçilerin onlarca yıllık çabaları sayesinde, Lumière Kardeşler’le aynı yıllarda film çeken Alice Guy-Blaché’yi, erken dönem Hollywood’da en az D.W. Griffith kadar etkisi olan Lois Weber’i anmadan sinema tarihi yazılamayacağı giderek daha yaygın kabul görüyor.
Feminizmin genel anlamda tarihyazımına şüpheyle yaklaşması ve bu sorunsala dair ortaya koyduğu kuramsal yazın ile sinema tarihi alanında özellikle 1980’lerde kendini gösteren eleştirel bakış kesişince, hem erken dönem sinemaya hem de kadınların bu dönemin sinemasındaki rolüne dair yepyeni ufuklar açılmış oldu. Günümüzün ‘yönetmen’, ‘yapımcı’, ‘görüntü yönetmeni’, ‘kurgucu’ ve ‘senaryo yazarı’ gibi kategorilerinin ve iş ayrımının sinemanın ilk yıllarında henüz yerleşmediği, dolayısıyla kadınların birden fazla alanda sinemanın öncülüğünü yaptığı keşfedildi. Örneğin Alice Guy-Blaché hem yönetmen hem yazar hem de bir yapım şirketinin kurucusu ve sahibiydi. Bunun yanında birçok erkek yönetmenin kariyeri boyunca birlikte çalıştığı kadın aktörlerin aslında çoğu zaman senaryo yazımı, görüntü yönetimi, sanat yönetimi, kurgu gibi estetik alanlarda veya yapım şirketinin idaresi gibi ekonomik alanlarda aktif olduğu, dolayısıyla bu erkek yönetmenlerin adlarının yalnız başına anılamayacağı da anlaşılmış oldu.
Örneğin Dziga Vertov’un kurgu teorisini Elizaveta Svilova’nın kuram ve pratiklerinden bağımsız anmak artık imkânsız. Feminizmin sinema tarihyazımına getirdiği bu perspektif ışığında, dünyanın dört bir yanında yüzlerce araştırmacının ortaya çıkardığı bulguları arşivlemek ve erişilebilir kılmak amacıyla birkaç sene evvel, Columbia Üniversitesi’nin ev sahipliğinde ‘Women Film Pioneers Project’ (Sinemanın Kadın Öncüleri) adlı bir web sitesi kuruldu. Bu sitede adları sinema tarihine yeniden yazılan kadın öncülerin biyografileri bulunuyor. Her biyografi, bizzat o isim üzerine yıllarca araştırma yapmış bir akademisyen tarafından, geniş kapsamlı bulgulardan damıtılarak kaleme alınıyor. Sinema tarihinin Batı merkezci ve erkek egemen diskurunun giderek sorgulandığı günümüzde, sinemanın dünyanın dört bir yanındaki kadın öncülerini görünür kılmak amacıyla biz de her hafta bir kadın sinemacının kısa biyografisini paylaşacağız. Biyografilerin geniş versiyonları (İngilizce olarak) Women Film Pioneers Project’in web sitesinden (wfpp.columbia.edu) okunabilir.
Sinemanın Kadın Öncüleri serimizi okumak için >>>
