Umut Tazeleyen Filmler: Arkadaşımın Evi Nerede?
Abbas Kiarostami’nin Arkadaşımın Evi Nerede? filminin açılış sahnesi ilkokul sınıfının uğultusuyla başlar: Anlaşılmaz, tedirgin edici, kaotik ve birazdan, “dan!” diye kesilecek cinsten.
Murat Özyaşar
Bu yazı, Altyazı’nın Kasım-Aralık 2018 tarihli 188. sayısında yayımlanmıştır.
Abbas Kiarostami, Jean-Luc Godard’ın “Sinema Griffith’le başlar, Kiarostami’yle biter” dediği, Martin Scorsese’nin “sinema sanatının en yüksek seviyesi” diyerek selam çaktığı İranlı büyük yönetmen. Rus edebiyatı nasıl Gogol’ün ‘Palto’sundan çıktıysa, İran sinemasının da Kiarostami’nin kamerasından çıktığı söylenir.
Arkadaşımın Evi Nerede? (Khane-ye doust kodjast?), 1987 yapımı bir Abbas Kiarostami filmi. Vicdan, merhamet, dürüstlük ve arkadaşlık üzerine şahane bir film. Fark edeni çoktur; bir ilkokul bahçesindeki çocukların çıkardığı uğultu ile sınıf içerisindeki aynı çocukların çıkardığı uğultu, aynı seslerden oluşmaz. Okuldan dağılışın uğultusu ise mutluluk alfabesinin harflerinden oluşmuş gibidir. Arkadaşımın Evi Nerede? filminin açılış sahnesi ilkokul sınıfının uğultusuyla başlar: Anlaşılmaz, tedirgin edici, kaotik ve birazdan, “dan!” diye kesilecek cinsten.
Bir hikâyede neye veya kime itiraz edildiği önemlidir. Önemlidir çünkü “el kaldırma”nın bin bir hâli var. Öğretmen tarafından parmak sallanarak “ev ödevi” verilmiş, ancak hikâyemizin her anlamıyla kahramanı sekiz yaşındaki Ahmet, sıra arkadaşı Muhammed Rıza’nın defterini yanlışlıkla almıştır. Her ne pahasına olursa olsun o defteri o gün arkadaşına ulaştırmanın gayretini gösterecek, umudun ışığının önce sinema perdesine düşmesini sağlayacak, sonra vicdanımıza seslenecek, sonra sonra inanmanın, ısrarın ve olma’nın hâllerini birer birer, tane tane, cânım cânım hissettirecektir bize.
Temsiliyet kavramı da önemli burada, otoritenin sorgulanamaz oluşunu temsil eden öğretmen biat edilmesi gereken ve aynı zamanda çocuklarla özne-nesne ilişkisi kuran bir figürken, Ahmet, öğretmenin zıddı bir karakterdir: Duyarlı, vicdanlı, dostane ve saf, hâliyle oldukça güzel. Hayatın dersini verecek olan bu kez Ahmet’tir. Öğretmen, anne, dede ve sokağın bilumum tüm büyükleri gereklilik kipiyle konuşadursun, Ahmet güzel olana ve doğru olduğuna ikna olmuşların adımlarıyla, sokak sokak dolaşacaktır insanın ruh hâllerini.
Büyük konuşmak anlamsızdır. Kiarostami, filmde çocuğa ve çocukluğa, aynı zamanda onu kuşatan dünyaya nasıl bakmamız veya bakmamamız gerektiğini o en saf bakışla, o en halis dille anlatmayı başarır. Filmin sarsıcılığı ve etkileyiciliği de buradan kaynaklanır.
Arkadaşımın Evi Nerede?, 6 Haziran 2021 tarihinden itibaren MUBI Türkiye’de izlenebiliyor.
