Mulholland Çıkmazı: Hollywood’u Bir Kâbus Mekânına Çevirmek

“Bir rüya makinesi olarak tanımlanan Hollywood’u bir kâbus gibi resmeden David Lynch, Diane’in zihninde çıktığımız yolculuğu türler arasında gezinen, Hollywood tarihine göndermelerle dolu bir kolaj olarak tasarlamıştır.” Mulholland Çıkmazı Altyazı yazarlarının oylarıyla 2000-2009 yılları arasında çekilmiş En İyi Film seçilmişti.

Bu yazı, Altyazı’nın Temmuz-Ağustos 2019 tarihli 190. sayısında yayımlanmıştır.

David Lynch’in magnum opus’u Mulholland Çıkmazı (Mulholland Drive, 2001) palmiyeleri ve plajlarıyla cennetten bir köşe gibi görünen rüyalar şehri Los Angeles’ı kapkaranlık bir labirente; Hollywood’u ise bir kâbus mekânına çevirir. Hayallerinin peşinden Hollywood’a gelen taşralı genç bir kadının, Diane’in yokuş aşağı inen öyküsü iki bölüme ayrılmıştır. Diane’in uykuya dalmasıyla başlayan film iki saat boyunca bizi karakterin rüyalarında, kâbuslarında dolaştırır. Diane, aşkı uğruna öldürdüğü sevgilisini uykusunda kurtarmaya çalışarak kefaret ödemekte, zihnini temizlemeye çalışmaktadır. Filmin gerçeklikten kopmuş gibi görünen son yarım saatiyse, aslında gerçekten olan bitenlerin resmedildiği, ilk bölümde izlediğimiz uzun rüya sekansında neyi neden gördüğümüzün kısa bir açıklamasıdır.

Bir rüya makinesi olarak tanımlanan Hollywood’u bir kâbus gibi resmeden Lynch, Diane’in zihninde çıktığımız yolculuğu türler arasında gezinen, Hollywood tarihine göndermelerle dolu bir kolaj olarak tasarlamıştır. Mulholland Çıkmazı’nda gerçekleşen bir trafik kazasında başına aldığı darbeyle hafızasını kaybeden, Sunset Bulvarı’nda yolunu bulmaya çalışan esmer kadını gördüğümüz an, aklımıza Billy Wilder’ın sarsıcı Hollywood eleştirisi Sunset Bulvarı (Sunset Blvd., 1950) düşer. Diane, adını hatırlayamayan bu kadınla teyzesinin evinde karşılaşır. Paniğe kapılan kadın Rita Hayworth’ün fotoğrafını görür ve ona adının Rita olduğunu söyler. Tıpkı hafızasını kaybeden bu kadın gibi, aslında simsiyah saçlara sahip olsa da kızıl saçlı bir Hollywood ikonuna dönüştürülen Hispanik Rita Hayworth’ün kişisel tarihi Hollywood’a dair çok şey söyler. Diane’in rüya sekansı boyunca kendine benzeyen kısa sarı saçlı kadınlarla karşılaşarak yaşadığı kimlik bunalımı, Rita’nın kendi geçmişini ve kimliğini unutması Hollywood’un özneleri ezip geçen ve kendi nesnelerini yaratan bir mekanizma olduğuna dair güçlü bir metafordur.

Hollywood göndermeleri film boyunca devam eder. Yönetmen Adam bir sahnede yapımcılarla değil de sanki bir mafya örgütüyle toplantı hâlinde gibidir. Perde arkasında bütün olan biteni izleyen stüdyo başkanını gördüğümüz sahne ise Lynch’in en sevdiği filmlerden Oz Büyücüsü’nün (The Wizard of Oz, 1939) set tasarımını hatırlatmaktadır. Tıpkı Oz gibi stüdyo başkanı da bir perde arkasında tanrıcılık oynamaktadır. Lynch başka bir sahnede dolaylı bir gönderme daha yapar. Yönetmen Adam, bir “Gece yarısı” bir “Kovboy”la buluşur.

Diane’in teyzesinin gotik evinde başlayan öykü, adım adım bir korku filmini de andırmaya başlar. Bir karakterin çöp konteynırının arkasından fırlayan evsiz bir adamla karşılaştığı sahne büyük ihtimalle filmi izleyen kimsenin aklından çıkmayacak bir dehşet ânıdır. Lynch, müzikale ve melodrama da sıçrayan eklektik bir yapı kurmuştur. Oyuncu seçmelerinin gerçekleştiği sahne 60’ların müzikallerinden fırlamış gibidir, Diane ve Rita arasındaki acıklı aşk hikâyesi ise en sulu melodramlara taş çıkaracak kadar trajiktir.

Mulholland Çıkmazı’nın saymakla bitmeyecek göndermeleri, imgeleri ve metaforları dönüp dolaşıp Club Silencio’da birbirine bağlanır. Sahnede izlediği ilüzyonun ardından titremeye başlayan Diane, kısa süre sonra rüyasından uyanacaktır. Mulholland Çıkmazı, seyirciyi Hollywood’un ürettiği rüyalardan uyandırmaya çalışan tektonik bir sarsıntı gibidir. Konvansiyonel sinema dilini mükemmel bir şekilde kullanarak seyirciyi bir gerçeklik yanılsamasına hapseden Hollywood’un bütün kurallarını yıkan film, seyirciyi perdede dönen yüz yıllık yalandan uyandırmaya çalışır âdeta. Mulholland Çıkmazı, pespembe Hollywood iksirinin kapkara panzehiridir.