Sinemanın Teorisi: Başlangıcından Bugüne Sinema Tartışmaları
Soner Sert’in hazırladığı ‘Sinemanın Teorisi’ farklı dönemlerin fikirlerini bir araya getirerek yirmi yazarın kaleminden on sekiz sinema teorisyeninin bakış açısını yorumluyor. Kitap özellikle henüz yolun başındaki sinema öğrencileri ve sinema üzerine düşünme pratiklerini bir adım öteye taşımak isteyen seyirciler için ideal.
21. yüzyılın sağladığı erişim kolaylığı ve sosyal medyanın sağladığı muazzam etki alanıyla beraber sinema dönüşmeye ve pek çok insanın hayatına girmeye başladı. Tüm dünyayla beraber zorlu süreçlerden geçen, yükselişe geçen düşünce akımlarıyla yeni anlamlar ifade eden, hem geçmişin hem de bugünün teorileriyle beslenen sinema, sevenleri için yalnızca bir kaçış ya da keyifli vakit geçirme aktivitesi anlamına gelmiyor tabii ki. Günden güne daha nitelikli hâle gelen ve nitelikli bir anlamlandırma gayretiyle dolan izleyici de izlediği “hülyanın” sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal arka planına hâkim olarak ona zihninde entelektüel boyutlar kazandırmak istiyor.
Bu noktada “sıradan” izleyiciden amatör sinemacılara; akademisyenlerden, yalnızca meraklılara, herkes kapsayıcı ve donanımlı bir kılavuza ihtiyaç duyuyor.
‘Film Çekmek: Yönetmenler İlk Filmini Anlatıyor’ ve ‘Devletsiz Bir Ulusun Sineması’ çalışmalarıyla tanıdığımız Soner Sert’in geçtiğimiz Aralık ayında Yordam Kitap’tan çıkan son çalışması ‘Sinemanın Teorisi’, tam da bu ihtiyaca kulak veriyor. Uzun zamandır çeşitli mecralarda kültür sanat yazıları kaleme alıp söyleşiler yapan, ‘Duvar’ isimli bir öykü kitabı bulunan ve ödüllü kısa filmlerinin yanı sıra son zamanlarda “Acı Kahve” isimli ilk uzun metrajı için kolları sıvayan Sert, aslında tıpkı sinema gibi çok yönlü. Belki de böylesine güçlü ve çeşitli bir külliyatta kendisine özgün bir yer açabilmiş olması da bundan.
‘Sinemanın Teorisi’ okurun “Teorik açıdan önemli isimleri bir araya getiren pek çok birincil kaynak varken neden bu çalışmayı okumalıyım?” sorusunu sormasına vesile olabilir, ki okur bu soruyu sormakta haksız da sayılmaz. Ancak çalışma, sinemanın kendini sürekli olarak yenileyen güncel mizacına uyum sağlayarak hem geçmişin hem de bugünün tartışmalarını bir araya getiriyor ve özellikle Feminist Film Teorisi, Queer Sinema ve Dijital Sinema Teorisi gibi konuları ele alan bölümleriyle kendine çok özgün ve doyurucu bir entelektüel alan açıyor.
İlk ve Son Teorisyen
“Bilişsel Film Teorisinin Bir Asırlık Geçmişi” başlığıyla sinemanın ilk teorisyeni Hugo Münsterberg’in ve “Lev Manovich ile Dijital Sinema Teorisi” başlığıyla “son” teorisyenin iki uca yerleştirildiği bu skalada Sergei Eisenstein, Bertolt Brecht, Siegfried Kracauer gibi isimler ve Üçüncü Sinema gibi konular yer alıyor. Hem geçmişte hem de bugünde sinema için pek çok düşünsel alan açan, fikirleri ve pratikleriyle onu besleyen on sekiz teorisyen, kendi alanlarında uzman Yeşim Dinçer, Janet Barış, Hakan Erkılıç, Fırat Yücel gibi yirmi yazar tarafından ele alınıyor. Bu nitelikli çalışmayı hazırlayan Soner Sert de kendi çalışmasına “Gerçekçi Anlatıda Bir Eşik: Cesara Zavattini ve Yeni Gerçekçilik” başlığıyla dahil oluyor.
Cinsiyet eşitliğinin titizlikle gözetildiği, on bir kadın ve dokuz erkekten oluşan bu yazar kadrosu çoğunlukla akademisyenlerden oluşuyor. Ama çalışmaya katkıda bulunanların en önemli özelliklerinden biri de yazdıkları konu ya da teorisyene çok iyi hâkim olmanın yanı sıra sinema üzerine düşünmeleri ve sinemaya teorik ya da pratik üretimle katkıda bulunmaları. Bu açıdan âdeta teorisyenlerle ‘Sinemanın Teorisi’nde onları kaleme alanlar arasında doğal bir bağ kuruluyor, iki taraf da kendini konuştuğu alandan uzak, “uygulanamaz” bir noktada var etmiyor.
‘Sinemanın Teorisi’nin her bölümü oldukça yüklü, ağır ve parçaları kendi içinde birbirine iyi eklemlenmiş bir yapıda ilerliyor. Anlama & anlamlandırma konusunda çoğu insanı ürküten Gilles Deleuze ya da entelektüel “gevezeliği” ve üretkenliğiyle Slavoj Žižek gibi isimleri ele alan bölümleri ise açıkça söylemek gerekirse, bu kitabı eline alanların çekimser bir tavır sergilemesine neden olabilir. Fakat düşünsel olarak yorucu olsa da çalışmanın tamamı son derece sade, anlaşılır bir dil bütünlüğüne sahip. Akademinin nitelikli ama tekdüze dilinden sakınan ‘Sinemanın Teorisi’, özellikle henüz yolun başındaki sinema öğrencilerine ve iyi bir sinema izleyicisi olmak isteyen okurlara keyifli bir okuma bahşederken bir yandan da 21. yüzyılın erişim kolaylığını da iyi koordine ederek onlara nitelikli film ve okuma listeleriyle bir rota oluşturuyor.
Yordam Kitap’tan çıkan ‘Sinema Teorisi’ boyunca sinema pek çok şey oluyor: Bazen bir yumruk, bazen bir fantezi, bazen bir illüzyon. Fakat okuru, izleyiciyi, yönetmeni ve teorisyeni tek bir noktada buluşturan çok güçlü bir gerçek var ki o da şu: Sinema bir delilik ve peşinden gitmeye değer!
Sinemanın Teorisi / Hazırlayan: Soner Sert / Yordam Kitap / 429 sayfa.
