Şu An Okunan
İlk Gösterimde Yaşanan Panik: Mit mi Gerçek mi?

İlk Gösterimde Yaşanan Panik: Mit mi Gerçek mi?

Lumière Kardeşler, Paris’te ilk sinematograf gösterimini bundan tam 125 yıl önce, 28 Aralık 1895’te gerçekleştirdiler. Peki bu gösterimde perdedeki trenin altında kalmaktan korkan seyirciler gerçekten de panik içinde kaçışmışlar mıydı?


Bu yazı, Altyazı’nın Gayri Resmî ve Resimli Dünya Sinema Sözlüğü’nde yayımlanmıştır.


28 Aralık 1895’te Paris’teki Grand Café’nin Salon Indien kısmında yapılan ilk sinematograf gösteriminde, Trenin Gara Girişi (L’Arrivée d’un Train à la Ciotat) gösterilirken panikleyen izleyicilerin ekrandan fırlayıverecek sandıkları lokomotifin altında kalmamak için kaçıştıkları söylenir. Georges Sadoul’dan Noël Burch’e birçok uzman, sinemanın ilk izleyicilerde yarattığı şok etkisini tarif etmek, sinema mecrasının gerçekçiliğine vurgu yapmak ve bugünün izleyicilerinin aslında kanıksadığı bir estetik algının, yüz yıl kadar önce insanlara tamamen yabancı olduğunu ifade etmek için bu söylenceyi sorgulamadan tekrar eder.

Peki ilk gösterimde izleyiciler gerçekten panik yaşamış mıydı? Anaakım tarih yazımında sürekli tekrar eden bu olayın kanıtlarının peşine düşen hiç olmuş muydu? Sinema tarihçisi Martin Loiperdinger, özellikle (sinemanın değil) Lumière sinematografının icadının yüzüncü yılının kutlandığı 1995’te sıklıkla alıntılanan bu söylencenin tarihsel kanıtlarının izini sürer. Loiperdinger’e göre, anaakım tarih yazımında bu olayın yaşandığına dair ne bir kanıt ne de dönemin kaynaklarına herhangi bir atıf bulunmaktadır. Adeta bir dedikodu gibi kulaktan kulağa yayılmış bu söylencenin eğlenceli bir hikâye olmasından olacak, kimse de sorgulamaya kalkışmamıştır. O döneme ait gazeteler, dergiler, polis kayıtları gibi çeşitli tarihsel kaynakları tarayan Loiperdinger’in ulaştığı sonuç, böyle bir paniğin çok yüksek ihtimalle yaşanmamış olduğu yönündedir.

Bir dönem tanıklığına göre Salon Indien, sokak seviyesinin altında, dar ve dik merdivenlerle ulaşılabilen bir salondur. Ayakta otuz veya kırk kişi kapasitesi olan bu salona, Lumière’ler yüz seksen sandalye sığdırmıştır. Salon tüm gün tamamen doludur. Loiperdinger, bu gibi dönem tanıklıklarından hareketle, en ufak bir panik yaşanmış olsa, bunun mutlaka büyük bir olay yaratacağını, bu olayın gazetelere ve dergilere veya en azından polis kayıtlarına yansımama ihtimalinin çok düşük olduğunu belirtir. Gazetelerde, dergilerde ve polis kayıtlarında herhangi bir ipucuna rastlamaz. Bununla birlikte, ilk gösterimde izlendiği iddia edilen veya sorgulamadan kabul edilen, bugün elimize ulaşan Trenin Gara Girişi, aslında 1897 yılında çekilmiştir, yani 1895’teki ilk gösterim programında yer alan filmin bu olmadığı tarihçilerin son yıllardaki bulgularıyla netleştirilmiştir. Loiperdinger’in ulaştığı sonuç, bu söylencenin bir pazarlama aracı olarak yaratıldığı yönündedir.


Görsel: İlk sinematograf gösterimleri için Marcellin Auzolle tarafından yapılan afiş.

© 2013-2022 Altyazı Aylık Sinema Dergisi / Altyazi.net'in içeriği dergi yönetiminden ve yazarlardan izin alınmaksızın kullanılamaz.