Bir Parça Yıldız Tozu: David Bowie
Müziği, görsel sanatları, sahne personalarını birbirinden ayrılamaz hâle getiren daimi bir performanstı onun yaşamı. Sürekli deri değiştirdi, farklı kimliklere büründü. Üzerinde yaşadığı o tuhaf gezegenden dünyadakilere ilham tozu üfledi.
Bu yazı Altyazı’nın 158. sayısında David Bowie dosyası kapsamında yayımlanmıştır.
Yirminci yüzyıl ikonlarının ardından “Bir yıldız daha kaydı” derken doğru diyoruz. Tamam; olsa olsa yıldız artığı, ehemmiyetsiz toz partikülleriyiz. Hem toplasan, küçücük bir mavi noktaymışız. “Ben kimim ki?…” ve “Sen kimsin ya!…” Ama aynı zamanda o yıldızlar da biziz. Ve bunu, bireyi yalnızlaştırdığından şikayet edip durduğumuz geçen yüzyılda öğrendik. Ego, bireyleşme gibi kavramlar ürettik. “İstersem onu da olurum, bunu da” dedik. Her sıradan faninin tanrılaşma olasılığının bulunduğu, en azından hayal etmenin bedava, kimliklerin ise likit olduğu şehirler kurduk. Kaderimizi toplumdan bağımsız, bizzat çizmek için çabalamaya cüret ettik. “Ben ben ben” derken bir miktar abartmış olduğumuzu, mevcut görkemli çöküşün içinde yavaş yavaş görüyoruz. Daha da göreceğiz. Ama iyi ki abartmışız! Yoksa hepimizin teker teker ne kadar değerli olduğunu anlayamayacaktık. Devir değişse de anısını kimse çalamaz; bize ‘toz yığını’ olduğumuzu söyleyenlerin aksine, yıldızları gösterenler oldu bir kere! David Bowie de onlardan biriydi. Hatta beş köşeli yıldız kadar anonim bir imgeyi kişisel simgesi hâline getiren kişiydi. Uzayda sürüklenirken tanıştığımız adam, Starman’in sözcülüğünü yaptı, bir ‘Blackstar’ olduğunu itiraf ederek de gitti.
Bowie’nin hayat hikâyesinin belki de en ilham verici yanı, o parlaklığı son derece insani ve daimi bir gayretle yeniden icat etmiş olmasıydı. Mirası, tanrının lsd vb. aracılığıyla mesajlarını gönderdiği bir peygamber-sanatçının, karşı kültüre ait bir efsunlu-seçilmişin mirasından ibaret değil. Yirmili yaşlardaki egosuna tutunmayı idealizm sayan, yaşlanmak bilmeyen, hüzünlü bir popstarınki hiç değil. Arayışlar, hatalar, ders alıp vazgeçişler, başkalarındaki tanrısallığı görüp onu kendine mâl edişlerle, sıkı çalışmayla, entelektüel ve manevi yatırımla birikmiş bir miras kaldı Bowie’den bize.
70’lerin başlarında bir söyleşide sarf ettiği “İnsandan fazla bir şey olmaya dair tiksindirici bir ihtiyacım oldu her zaman” sözü, hem dünyevi ve basitçe narsistik arzularda, hem de dünyevi olmayan bir şeyde, sanat aracılığıyla bir çeşit kutsala ya da gerçeğe temas etme özleminde karşılık buldu.
Major Tom, Ziggy, Dünyaya Düşen Adam… Hepsi Bowie’yi uzaya taşısa da, “O, bu dünyadan değildi” demek istemem. Onu başka bir gezegenden gelmiş gibi gösteren şey, bu gezegende yapılabilecekler hakkında çok fazla fikrinin (ve cesaretinin) olmasıydı. Yirminci yüzyılın “Her birimiz neler olabiliriz”i gösteren galerisinde en parlak ve çekici kostümlerden birkaçını giydi. Işıltısıyla gözlerimizi kamaştıran tüm bu kurmaca karakterler, hepimizin bir yerden bu dünyaya/bu rollere düşmüş ruhlar olduğumuzu hatırlattı en çok. Hunky Dory albümünde yapımcının isminin yanına koyduğu ‘aktörün yardımıyla’ ibaresiyle işaret ettiği gibi, kendi varoluşunu belki de her şeyden çok bir oyunculuk müessesesi olarak tanımlamıştı. Sadece filmleri değil, müzik videoları da bu oyunculuğun ciddi bir parçası oldu. Ticari sanat camiasında onun gibi yükselmeyi başarmış pek çok deliden en büyük farkı, sanat eserlerinde sunduğu personalara hapsolmamasıydı.
İnsanlığın büyük bir kısmının asla yakınından bile geçmeyeceği kadar talihi bol bir hayat sürdü David Bowie. Son nefesini vermeden hemen birkaç gün önce hediye ettiği albümünde ise, yine herkesi eşit kılan bir büyük gerçeğin, bu kez ölümün karşısındaki hislerini sözel, müzikal ve teatral boyutta, bir tragedya olarak öylesine dürüstçe canlandırdı ki, bu dünyadan sadece birer yıldız tozu olarak geçip gidişimizi bir kez daha özel kıldı. “Hayatını kaybetti” demek anlamsız olur. David Bowie, hayatını tamamladı.
